Կարբամազեպին - Հակացնցումային դեղեր

Ընդհանուր նկարագրություն

Կարբամազեպինը հակացնցումային դեղամիջոց է, որը գլխավորապես նշանակվում է էպիլեպսիայի և նեյրոպաթիկ ցավի բուժման համար։

Կախված նրանից, թե ախտաբանական գործընթացների մեջ ինչ չափով է ընդգրկված գլխուղեղը, կրկնվող ցնցումները (էպիլեպսիա) բաժանվում են երկու հիմնական դասի՝

• օջախային կամ մասնակի (ֆոկալ կամ պարցիալ) էպիլեպսիա
• համընդհանուր (գեներալիզացված) էպիլեպսիա, որը ներառում է՝
  • գեներալիզացված աբսանս ցնցումներ (petit mal)
  • գեներալիզացված տոնիկ-կլոնիկ ցնցումներ (grand mal)
  • միոկլոնիկ էպիլեպսիա:

Ցնցումները կոչվում են հասարակ, եթե չկա գիտակցության կորուստ և բարդ (կոմպլեքս), եթե այն առկա է:

Ցնցումներն ընկճող դեղերը կոչվում են հակացնցումային դեղեր կամ հակակոնվուլսանտներ: Կարբամազեպինն ազդում է որպես հակակոնվուլսանտ և արդյունավետ է մասնակի և գեներալիզացված տոնիկ-կլոնիկ ցնցումները բուժելիս, քանի որ նվազեցնում կամ արգելակում է գլխուղեղի վրա որոշ նյարդերի պատասխաններ: Որպես նատրիումական անցուղիների պաշարիչ, Կարբամազեպինն ընտրողաբար կապվում է պոտենցիալ-կախված նատրիումական անցուղիներին դրանց ինակտիվ վիճակում, ինչը կանխում է գործողության պոտենցիալի առաջացումը:

Կարբամազեպինն նաև ունի նշանակման այլ ցուցումներ: Այն իր ազդեցությամբ նմանվում է Ֆենիտոինին և Վալպրոատին:

Ամերիկյան FDA կազմակերպությունը Կարբամազեպինը հաստատել է դեռևս 1968թ. մարտին:

Բրենդային անվանումներ

Tegretol, Tegretol XR , Equetro, Carbatrol, Epitol, Teril

Ցուցումներ

Կարբամազեպինը նշանակվում է հետևյալ հիվանդությունների բուժման մեջ՝

• էպիլեպսիա՝ հասարակ ու բարդ ցնցումներ, ինչպես նաև գեներալիզացված տոնիկ-կլոնիկ ցնցումներ (արդյունավետ չէ աբսանսի և միոկլոնալ նոպաների դեպքում)
• նեյրոպաթիկ ցավ (օրինակ՝ եռորյակ նևրալգիա)
• որպես երկրորդ շարքի միջոց՝ բիպոլյար խանգարում (Էքվետրո)
• հազվադեպ, այլ դեղերի (հակափսիխիկներ) հետ զուգակցված՝ շիզոֆրենիա
• ըստ որոշ հետազոտությունների, նաև կարող է արդյունավետ լինել ուշադրության պակասի գերակտիվության համախտանիշի ժամանակ (ՈւՊԳՀ)

Կողմնակի ազդեցություններ

Կարբամազեպինի լուրջ կողմնակի ազդեցություններից են՝

• արյան կարմիր (էրիթրոցիտներ) և սպիտակ (լեյկոցիտներ) բջիջների քանակի վտանգավոր նվազում (ոսկրածուծի գործունեության ընկճում)
• սուր մաշկային ռեակցիաներ
• լյարդի սուր ախտահարումներ, օրինակ՝ հեպատիտ, որը կարող է բերել դեղնուկի:

Ավելի քիչ վտանգավոր կողմնակի ազդեցություններից են՝

• գլխապտույտ
• անկայունություն
• սրտխառնոց
• փսխում:

Հազվադեպ, ասիական ծագումով անձանց մոտ կարող է զարգանալ Կարբամազեպինի նկատմամբ ծանր մաշկային ռեակցիաներ (Ստիվենս-Ջոնսոնի համախտանիշ և տոքսիկ էպիդերմալ նեկրոլիզ): Այս անձինք կարող են նույնականացվել գենետիկ թեստավորմամբ, ուստի այս թեստը խորհուրդ է տրվում մինչև բուժումը սկսելն անցկացնել բոլոր ասիացիների մոտ:

Հակաէպիլեպտիկ դեղերը ասոցիացվել են սուիցիդալ (ինքնասպանության) մտքերի և վարքագծի ռիսկի հետ: Յուրաքանչյուր մարդ, ով կարիք ունի օգտագործելու հակաէպիլեպտիկ դեղեր, պետք է գնահատվի՝ համադրելով սուիցիդի ռիսկը դեղեր ընդունելու կլինիկական ցուցումների հետ: Նույն այս ռիսկը հաշվի առնելով, հակաէպիլեպտիկ դեղերով բուժում ստացող անձինք պետք է գտնվեն մշտական հսկողության ներքո՝ ստուգելու կլինիկական վատթարացման, սուիցիդային մտքերի կամ վարքաբանական անսովոր փոփոխությունների հնարավոր առկայությունը։

Փոխազդեցություններ

• Կարբամազեպինը փոխազդում է տարբեր դեղերի հետ և այլ դեղերի հետ զուգակցելիս պետք է հնարավոր կողմնակի ազդեցությունները նկատի ունենալ:
• Կարբամազեպինի մակարդակը կարող է նվազել, եթե զուգակցում է Ֆենիտոինի կամ Պիրմիդոնի հետ:
• Կարբամազեպինի հետ զուգակցելիս Վարֆարինը, Ֆենիտոինը, Թեոֆիլինը և Վալպրոյաթթուն արագ են քայքավում, մինչդեռ Կարբամազեպինի մակարդակը կարող է բարձրանալ, եթե զուգակցվում է Էրիթրոմիցինի, Ցիմիտիդինի, Պրոպոքսիֆենի և կալցիումական ուղիների արգելակիչների հետ:
• Կարբամազեպինը նաև բարձրացնում է բերանային (օրալ) հակաբեղմնավորիների քայքայումը և կարող է նվազեցնել դրանք արդյունավետությունը` բերելով չակնկալված հղիութան:

Հնարավորության դեպքում կարբամազեպինից պետք է խուսափել հղիության և կրծքով կերակրելու ընթացքում։

Դեղաչափեր

• Կարբամազեպինը կարող է ընդունվել սննդի հետ կամ առանց սննդի:
• Կարբամազեպինը քայքայվում է լյարդում և օրգանիզմից հեռացվում երիկամներով, ուստի լյարդի կամ երիկամների խանգարված գործառույթի ժամանակ դեղաչափը պետք է նվազեցնել:
• Կարբամազեպինի դեղչափը համապատասխանեցնելիս կարող է օրգտագործվել արյան մեջ դեղի մակարդակը:
• Ցնցումները բուժելիս Կարբամազեպինի օրական դեղաչափը 800-1600 մգ է, որը պետք է բաժանվի մի քանի ընդունումների միջև:
• Եռորյակ նևրալգիայի բուժման համար Կարբամազեպինի օրական դեղաչափը 400-1200 մգ է, որը պետք է բաժանվի մի քանի ընդունումների միջև:
• Բիպոլյար խանգարման ժամանակ Կարբամազեպինի (Էքվետրո) սկզբնական դեղաչափն է 200 մգ-ից 12 ժամը մեկ, որից հետո պետք է բարձրացվի օրական 200 մգ-ով՝ մինչև օրական առավելագույն 1600 մգ:

Դեղաձևեր և պահպանում

Դեղաձևեր

• Հաբեր՝ 200 մգ:
• Ծամելու հաբեր՝ 100 մգ:
• Երկար ազդող հաբեր՝ 100, 200, 300 և 400 մգ:
• Կախույթ (սուսպենզիա)՝ 100 մգ/5 մլ:

Պահպանում

• Կարբամազեպինը պետք է պահպանել սենյակային ջերմաստիճանային պայմաններում, փակ և անլուսաթափանց տուփում:

Ամփոփում

Կարբամազեպինը հակացնցումային դեղամիջոց է, որը նշանակվում է հասարակ ու բարդ ցնցումները և գեներալիզացված տոնիկ-կլոնիկ ցնցումները (grand mal) բուժելիս: