Կատարակտների մեծ մասը զարգանում է, երբ ծերացումը կամ վնասվածքը փոխում են աչքի ոսպնյակը կազմող հյուսվածքը:
Ոսպնյակի սպիտակուցներն ու մանրաթելերը սկսում են քայքայվել, ինչի հետևանքով տեսողությունը դառնում է մշուշոտ կամ ոչ հստակ:
Որոշ ժառանգական գենետիկ խանգարումները, որոնք առաջացնում են այլ առողջական խնդիրներ, կարող են մեծացնել կատարակտի ռիսկը: Կատարակտը կարող է առաջանալ նաև այլ աչքի հիվանդությունների, անցյալում աչքի վիրահատության կամ առողջական վիճակների պատճառով, ինչպիսին է շաքարային դիաբետը: Ստերոիդ դեղամիջոցների երկարատև օգտագործումը նույնպես կարող է առաջացնել կատարակտի զարգացում:
Ինչպե՞ս է կատարակտը ձևավորվում
Կատարակտը պղտորված ոսպնյակներն են: Ոսպնյակը տեղադրված է ձեր աչքի գունավոր մասի (ծիածանաթաղանթի) ետևում: Ոսպնյակը բեկում և կենտրոնացնում է լույսը, որն անցնում է ձեր աչքի մեջ՝ առաջացնելով պարզ, հստակ պատկերներ ցանցաթաղանթի վրա, որը աչքի լուսազգայուն թաղանթն է և գործում է ինչպես տեսախցիկի ժապավենը:
Տարիքի հետ ձեր աչքերի ոսպնյակները դառնում են ավելի քիչ ճկուն, պակաս թափանցիկ և ավելի հաստ: Տարիքի հետ կապված և այլ առողջական վիճակները հանգեցնում են նրան, որ ոսպնյակների մեջ գտնվող սպիտակուցներն ու մանրաթելերը քայքայվում և միաձուլվում են՝ պղտորելով ոսպնյակները:
Երբ կատարակտը շարունակում է զարգանալ, պտղորությունը դառնում է ավելի խիտ: Կատարակտը ցրում և արգելափակում է լույսը, երբ այն անցնում է ոսպնյակի միջով, ինչը թույլ չի տալիս, որ հստակ սահմանագծվ պատկերը հասնի ձեր ցանցաթաղանթ: Արդյունքում ձեր տեսողությունը դառնում է մշուշոտ և անորոշ։
Կատարակտը սովորաբար զարգանում է երկու աչքերում, սակայն ոչ միշտ նույն արագությամբ: Մի աչքի կատարակտը կարող է ավելի զարգացած լինել, քան մյուսինը՝ առաջացնելով աչքերի միջև տեսողության տարբերություն:
Կատարակտի տեսակները
Կատարակտի տեսակները ներառում են հետևյալը:
- Կատարակտ, որն ազդում է ոսպնյակի կենտրոնի վրա (միջուկային կամ նուկլեար կատարակտ). միջուկային կատարակտը սկզբում կարող է առաջացնել կարճատեսության ավելացում կամ նույնիսկ ընթերցելիս ձեր տեսողության ժամանակավոր բարելավում: Այնուամենայնիվ, ժամանակի ընթացքում ոսպնյակն աստիճանաբար դառնում է ավելի խիտ դեղին և ավելի է մթագնում ձեր տեսողությունը: Կատարակտը դանդաղորեն զարգանալիս ոսպնյակը կարող է նույնիսկ դարչնագույն դառնալ: Ոսպնյակի հարաճուն դեղնացումը կամ շագանակագույնացումը կարող են հանգեցնել գույնի երանգները տարբերելու դժվարության:
- Կատարակտ, որն ազդում է ոսպնյակի եզրերի վրա (կեղևային կամ կորտիկալ կատարակտ). կեղևային կատարակտը սկսվում է ոսպնյակի կեղևի արտաքին եզրին սպիտակավուն, սեպաձև պղտորությունների կամ շերտերի տեսքով: Երբ այն դանդաղորեն զարգանում է, շերտերը տարածվում են դեպի կենտրոն և խանգարում են ոսպնյակի կենտրոնով անցնող լույսին:
- Կատարակտ, որն ազդում է ոսպնյակի ետևի մասի վրա (ետին ենթակապսուլյար կատարակտ). ետին ենթակապսուլյար կատարակտը սկսվում է որպես փոքր, անթափանց տարածք, որը սովորաբար ձևավորվում է ոսպնյակի ետևի մասում՝ հենց լույսի ճանապարհին: Ետին ենթակապսուլյար կատարակտը հաճախ խանգարում է ձեր ընթերցանության տեսողությանը, նվազեցնում է ձեր տեսողությունը պայծառ լույսի ներքո և գիշերներն առաջացնում է լույսերի շուրջ շողացում կամ լուսապսակներ: Այս տեսակի կատարակտները ավելի արագ են զարգանում, քան մյուսները:
- Կատարակտ, որով դուք ծնվել եք (բնածին կատարակտ). որոշ մարդիկ ծնվում են կատարակտով կամ կատարակտը զարգանում է մանկության տարիներին: Այս կատարակտները կարող են լինել գենետիկական կամ կապված լինել ներարգանդային վարակի կամ տրավմայի հետ: Այս կատարակտները կարող են պայմանավորված լինել նաև որոշակի վիճակներով, ինչպիսիք են միոտոնիկ դիստրոֆիան, գալակտոզէմիան, 2-րդ տիպի նեյրոֆիբրոմատոզը կամ կարմրախտը: Բնածին կատարակտը միշտ չէ, որ ազդում է տեսողության վրա, սակայն, եթե ազդում է, դրանք սովորաբար հեռացվում են հայտնաբերումից անմիջապես հետո:
Ռիսկի գործոններ
Ձեր կատարակտի ռիսկը մեծացնող գործոնները ներառում են՝
- մեծացող տարիք
- շաքարային դիաբետ
- արևի լույսի չափազանց մեծ ազդեցություն
- ծխելը
- գիրություն
- բարձր արյան ճնշում (հիպերտենզիա)
- աչքի նախկին վնասվածք կամ բորբոքում
- նախկինում աչքի վիրահատություն
- կորտիկոստերոիդային դեղամիջոցների երկարատև օգտագործում
- ալկոհոլի չափից ավելի օգտագործում:
Հոդվածը հրապարակվել է՝ 09-04-2023
Վերջին վերանայում՝ 23-04-2024