Թրոմբոցիտներ - Արյան ընդհանուր քննություն

Միջազգային անվանում (հապավում). Thrombocytes (Platelets) (PLT)

Նկարագրություն

Թրոմբոցիտները կամ արյան թիթեղիկները (PLT) արյան բջիջներ են, որոնք իրենց գրանուլներում և մակերեսին պարունակում են բազմաթիվ ակտիվ նյութեր և արյան մակարդման գործոններ:

Այդ նյութերն ազատվում են արյան հուն թրոմբոցիտների ակտիվացման դեպքում:

Թրոմբոցիտները 2-5 մկմ տրամագծով, անկորիզ սկավառակաձև բջիջներ են, որոնց կյանքի տևողությունը 7-10 օր է: Թրոմբոցիտներն ունեն բարդ կառուցվածք: Դրանց պլազմատիկ թաղանթն արտաքինից պատված է նուրբ շերտով, որը հարուստ է մակարդիչ գործոններով, իսկ անմիջապես պլազմատիկ թաղանթի վրա դասավորված գլիկոպրոտեիդների մոլեկուլները տարբեր մեխանիզմներով մասնակցում են թրոմբոցիտների ադհեզիային և ագրեգացիային (միմյանց միաձուլվելուն): Պլազմատիկ թաղանթի տակ դասավորված միկրոխողովակներրը մտնում են բջջի կծկողական ապարատի մեջ: Գրգռված թրոմբոցիտի կծկողական համակարգի կծկման շնորհիվ հիալոպլազման և օրգանոիդները սեղմվում են, նրանց պարունակությունը բաց անցուղիների միջոցով մղվում է շրջապատող միջավայր:

Թրոմբոցիտի պարունակությունն ունի բարդ քիմիական բաղադրություն, այդ թվում՝ յուրահատուկ մակարդիչ գործոններ, որոնք կոչվում են թրոմբոցիտային, ինչպիսիք են թրոմբոցիտային թրոմբոպլաստինը, հակահեպարինային գործոնը, ֆիբրինոգենը, թրոմբոստենինը, սերոտոնինը և ագլյուտինացիայի գործոնը: Թրոմբոցիտներից նաև անջատվել է թրոմբոցիտների աճի գործոն, որը խթանում է անոթների հարթ մկանունքի աճը և պահպանում էնդոթելային շերտի ամբողջականությունը:

Այսպիսով, թրոմբոցիտները կարող են արտադրել բազմաթիվ նյութեր, որոնք մասնակցում են արյան մակարդման բոլոր փուլերին, այդ թվում՝ գորոծոն 3 (թրոմբոցիտային թրոմրպլաստին), գործոն 4 (հակահեպարինային գործոն), գործոն 5 (մակարդիչ գործոն կամ ֆիբրինոգեն), գործոն 6 (թրոմբոստենին), գործոն 10 (սերոտոնին) և գործոն 11 (ագրեգացիայի գործոն):

Թրոմբոցիտների գործառույթները բազմազան են և որոշվում են յուրահատուկ հատկություններով (ագլյատինացիայի հատկություն, ադհեզիա (կպչման) և միաձուլում (ագրեգացիա), կեղծ ոտիկների առաջացում): Թրոմբոցիտներն ունեն պաշտպանական ‎գործառույթներ, որոնցից մեկը դրսևորվում է մանր և խոշոր անոթներից արյունահոսություների ժամանակ, երբ այս բջիջների մասնակցությամբ գոյացած մակարդուկը (թրոմբ) փակում է վնասված անոթի լուսանցքը և կանխում հետագա արյունահոսությունը:

Արյան 1 մմ³ ծավալում թրոմբոցիտների քանակը 200-400 հազար է, որից ավելի բարձր քանակի ավելացումը կոչվում է թրոմբոցիտոզ, իսկ պակասումը՝ թրոմբոցիտոպենիա: Թրոմբոցիտոպենիայի կլինիկական նշանները դրսևորվում են այս բջիջների ավելի պակաս քան 50 հզ/մկլ քանակների դեպքում՝ արյունահոսության հակում՝ ընդհուպ մինչև կյանքին վտանգ սպառնացող արյունահոսություններ:

Թրոմբոցիտների քանակն ավելանում է մարսողության, ծանր մկանային աշխատանքի և հղիության ժամանակ: Առկա է նաև օրական տատանում հույզերից, իսկ գիշերվա ընթացքում նրանց քանակը պակասում է:

Ցուցումներ

• պլանային կանխարգելիչ հետազոտություն
• հոսպիտալացմանը նախորդող հետազոտություն
• վարակային, բորբոքային և արյունաբանական հիվանդությունների ախտորոշում
• հիվանդության ընթացքի կամ բուժման արդյունավետության հսկողություն

Կենսանմուշ

PLT թեսթի համար հանձնվող կենսանմուշն է՝ երակային արյուն։

Կենսանմուշի հանձնում

Կենսանմուշը պետք է հանձնել առավոտյան ժամերին, քաղցած վիճակում: Սննդի վերջին ընդունումը՝ ոչ պակաս, քան 8 ժամ, ցանկալի է՝ 12 ժամ առաջ: Պետք է բացառել հյութերը, թեյը, սուրճը (հատկապես՝ շաքարով): Կարելի է ընդունել ջուր:

Հնարավորության սահմաններում հետազոտության նախորդ օրը պետք է խուսափել ֆիզիկական և հուզական ծանրաբեռնվածություններից:

Չափման միավորներ

Միջազգային չափման միավոր (SI համակարգ)

10⁹ բջիջ/լ (միլիարդ հատ մեկ լիտրում)

Այլընտրանքային չափման միավոր

10³ բջիջ/մկլ (հազար հատ 1 միկրոլիտրում)

Միավորների փոխակերպում

10⁹/լ = 10³/մկլ

Նորմալ (ռեֆերենս) միջակայքեր

Համընդհանուր օգտագործվող միջակայքեր

• թրոմբոցիտների բացարձակ թիվ (չափահասներ)՝ 150-400 x 10⁹/լ

• խոշոր թրոմբոցիտների ֆրակցիա (P-LCR)` 15-35%
• թրոմբոցիտների անիզոցիտոզի ցուցանիշ, ստանդարտ շեղում (PDW)` 9-14 fl.
• թրոմբոցիտների միջին ծավալ (նմուշի ընդհանուր ծավալում) (MPV)` 8-12 fl.

Այլընտրանքային միջակայքեր

Արդյունքների մեկնաբանություն

PLT-ի թվաքանակի բարձրացում (թրոմբոցիտոզ)

• ֆիզիկական գերբեռնվածություն
• սուր և քրոնիկ բորբոքային հիվանդություններ
• հեմոլիտիկ անեմիաներ
• սուր և քրոնիկ արյան կորստի հետևանքով սակավարյունություններ (անեմիա)
• վիճակ կրած վիրահատական միջամտությունից հետո
• վիճակ փայծաղի հեռացումից հետո (սպլենէկտոմիա)
• ուռուցքային հիվանդություններ, այդ թվում՝ հեմոբլաստոզներ

PLT-ի թվաքանակի նվազեցում (թրոմբոցիտոպենիա)

• հղիություն
• վիտամին B12-դեֆիցիտային և ֆոլատ-դեֆիցիտային անեմիաներ
• ապլաստիկ անեմիաներ
• վիրուսային և բակտերիալ վարակներ
• բնածին թրոմբոցիտոպենիաներ
• փայծաղի մեծացում (սպլենոմեգալիա)
• աուտոիմուն հիվանդություններ
• վիճակ զանգվածային արյան փոխներարկումից հետո
• թրոմբոցիտների արտադրությունն ընկճող դեղերի ընդունում