Պրոլակտին - Հորմոններ

Միջազգային անվանում (հապավում). Prolactin (PRL)

Նկարագրություն

Պրոլակտինը (PRL) պոլիպեպտիդային հորմոն է, որը խթանում է կաթնագեղձերի պրոլիֆերացիան և կաթնարտադրությունը:

Պրոլակտինն արտադրվում է մակուղեղի (հիպոֆիզ) առաջնային բլթում և ենթարկվում դրվագային սեկրեցիայի: Ոչ մեծ քանակներ նաև արտադրվում են ծայրամասային հյուսվածքներում, իսկ հղիության ընթացքում՝ արգանդի լորձաթաղանթում՝ ապահովելով դեղին մարմնի գոյությունը և պրոգեստերոնի (PROG) արտադրությունը, ինչպես նաև խթանելով կաթնագեղձերի աճը և զարգացումը՝ նախապատրաստելով կաթնատվությունը:

Պրոլակտինի մոլեկուլը կազմված է մինչև 198 ամինաթթուներից և ունի շուրջ 22-23 կիլոդալտոն մոլեկուլյար զանգված: Արյան պլազմայում առկա է երեք տարբերակներով:

• Կենսաբանորեն և իմունաբանորեն ակտիվ մոնոմետրիկ (փոքր) ձևը գերակշռողն է (մինչև 80%):
• Կենսաբանորեն ոչ ակտիվ դիմերիկ ձևը (մեծ) կազմում է 5‑20%:
• 0,5‑5%-ը կազմում են ցածր կենսաբանական ակտիվություն դրսևորող տետրամերիկ (մեծ-մեծ) ձևերը:

Պրոլակտինը համարվում է սեռական վարքագծի ձևավորման հորմոններից մեկը: Այն կարգավորում է ջրա-աղային փոխանակությունը՝ արգելակելով երիկամներով ջրի և նատրիումի հեռացումը: Այն նաև խթանում է ստամոքս-աղիքային խողովակով կալցիումի ներծծումը: Ընդհանուր առմամբ, պրոլակտինն ակտիվացնում է օրգանիզմում ընթացող անաբոլիկ (արտադրության) պրոցեսները: Այլ ազդեցություններից է՝ մազածածկույթի աճի խթանումը և իմունային համակարգի կարգավորումը:

Ինչպես նշվեց, պրոլակտինի արյան հոսք ներզատվելն ունի պուլսային բնույթ: Քնի ընթացքում հորմոնի մակարդակն աճում է, իսկ արթնանալուց հետո՝ կտրուկ ընկնում՝ հասնելով իր նվազագույնին ուշ առավոտյան ժամերին: Կեսօրից հետո հորմոնի մակարդակն աճում է: Սթրեսի բացակայության պայմաններում պրոլակտինի մակարդակի օրական տատանումները մնում են նորմալ միջակայքում:

Դաշտանային ցիկլի լյուտեինացման փուլում պրոլակտինի մակարդակն ավելի բարձր է, քան ֆոլիկուլյար փուլում: Հղիության 8-րդ շաբաթվանից սկսած պրոլակտինի մակարդակը սկսում է աճել՝ հասնելով առավելագույնին 20-25-րդ շաբաթների ընթացքում, որից հետո, անմիջապես ծննդաբերությունից առաջ՝ նվազում և ծննդաբերությունից հետո դարձյալ սկսում աճել՝ ապահովելով մայրական կաթնատվությունը:

Պրոլակտինի թիրախ օրգանը կաթնագեղձն է, որի զարգացումը և տարբերակումն ընթանում է այս հորմոնի խթանման ներքո: Պրոլակտինի մեծ քանակներն արգելակում են ձվարաններում ստերոիդոգենեզը, հիպոֆիզային գոնադոտրոպինների արտադրությունը և սեկրեցիան:

Հղիության ընթացքում պրոլակտինի մակարդակն աճում է այս շրջանում շատացած էստրոգենների և պրոգեստերոնի ազդեցությամբ: Պրոլակտինն իր հերթին խթանում է կաթնագեղձի կաթնարտադրությունը:

Հիպերպրոլակտինեմիան (տղամարդկանց և կանանց մոտ) անպտղության գլխավոր պատճառն է: Պրոլակտինի մակարդակի որոշումը կարևոր նշանակություն ունի անօվուլյար ցիկլերի, հիպերպրոլակտինեմիկ ամենորեայի և գալակտորեայի, գինեկոմաստիայի և ազոսպերմիայի ախտորոշման մեջ: Պրոլակտինը որոշվում է նաև այն դեպքերում, երբ կասկածվում է կրծքագեղձերի կամ հիպոֆիզի ուռուցքներ:

Պրոլակտինի բարձր մակարդակ ստանալիս (> 700 մկՄՄ/մլ), որպես լրացուցիչ հետազոտություն կարելի է իրականացնել մակրոպրոլակտինի հետազոտություն:

Ցուցումներ

• գալակտորեա
• կրծքագեղձի ցիկլիկ ցավեր
• մաստոպաթիա (ֆիբրոզ-կիստոզ կրծքագեղձեր)
• անձվազատություն (անօվուլյացիա)
• դաշտանների քչացում (օլիգոմենորեա) կամ բացակայություն (ամենորեա)
• արգանդային դիսֆունկցիոնալ արյունահոսություններ
• անպտղություն
• սեռական ինֆանտիլիզմի ախտորոշում
• ներքին սեռական օրգանների քրոնիկ բարբոքումների ախտորոշում
• ֆետո-պլացենտար կոմպլեքսի ֆունկցիոնալ վիճակի համալիր գնահատում
• իսկական երկարաձգված հղիության տարբերակիչ ախտորոշում
• հետծննդաբերական կաթնատվության խանգարումներ
• ծանր ընթացող դաշտանադադար (մենոպաուզա կամ կլիմաքս)
• գիրացում
• հիրսուտիզմ (կանանց մոտ)
• լիբիդոյի և պոտենցիայի նվազում (տղամարդկանց մոտ)
• գինեկոմաստիա (տղամարդկանց մոտ)
• օստեոպորոզ
• հիպերպրոլակտինեմիկ վիճակների բուժման տակտիկայի ընտրություն

Կենսանմուշ

PRL թեսթի համար հանձնվող կենսանմուշն է՝ երակային արյուն։

Կենսանմուշի հանձնում

Թեստից մեկ օր առաջ բացառել սեռական հարաբերությունները և ջերմային ազդեցությունները (շոգեբաղնիք), իսկ 1 ժամ առաջ՝ ծխախոտը: Պրոլակտինի մակարդակի վրա մեծ ազդեցություն են թողնում սթրեսային վիճակները, ուստի ցանկալի է բացառել արդյունքների վրա ազդող ֆիզիկական ծանրաբեռնվածությունները (վազք, մարզումներ և այլն) և հուզական սթերսը:

Արյունը պետք է հանձնել առավոտյան ժամերին, քաղցած վիճակում, սննդի վերջին ընդունումից առնվազն 8 ժամ (ցանկալի է՝ 12 ժամ) առաջ: Պետք է բացառել հյութերը, թեյը, սուրճը (առավել ևս՝ քաղցր): Ջրի ընդունումը՝ սովորական ռեժիմով:

Արյունը հանձնելուց անմիջապես առաջ անհրաժեշտ է հանգստանալ 10-15 րոպե:

Չափման միավորներ

Միջազգային չափման միավոր (SI համակարգ)

մկՄՄ/մլ (միկրո միջազգային միավոր/միլիլիտր)

Այլընտրանքային չափման միավոր

նգ/մլ (նանոգրամ/միլիլիտր), մՄՄ/լ (միլի միջազգային միավոր/լիտր)

Միավորների փոխակերպում

նգ/մլ x 21.2 = մկՄՄ/մլ, մՄՄ/լ = մկՄՄ/մլ

Նորմալ (ռեֆերենս) միջակայքեր

Համընդհանուր օգտագործվող միջակայքեր

• տղամարդիկ՝ 86-324 մկՄՄ/մլ (համապատասխանում է 4,04-15,2 նգ/մլ-ին)
• կանայք (ոչ հղի)՝ 102-496 մկՄՄ/մլ (համապատասխանում է 4,79-23,3 նգ/մլ-ին)

Այլընտրանքային միջակայքեր

Արդյունքների մեկնաբանություն

PRL-ի բարձր մակարդակ (հիպերպրոլակտինեմիա)

• հիպոթալամուսի հիվանդություններ՝ ուռուցքներ (կրանիոֆարինգիոմա, հեմինոմա, հեմարտորմա, գլիոմա, 3-րդ փորոքի ուռուցք, մետաստազներ), ինֆիլտրատիվ հիվանդություններ (X հիստիոցիտոզ, սարկոիդոզ, տուբերկուլոզ, գլխուղեղի կեղծ ուռուցք), զարկերակ-երակային արատներ, հիպոթալամիկ շրջանի ճառագայթում, հիպոֆիզի ոտիկի վնասում (հիպոֆիզի ոտիկի կտրման համախտանիշ)
• հիպոֆիզի հիվանդություններ՝ պրոլակտինոմա, հիպոֆիզի ադենոմաներ, «դատարկ» թուրքական թամբի համախտանիշ, կրանիոֆարինգիոմա, ինտրացելյուլյար կիստա, Ռատկեի գրպանիկի կիստա, ինտրացելուլյար հեմինոմա, ինտրասելյար մենինգիոմա
• թերակտիվ վահանաձև գեղձ (առաջնային հիպոթիրեոզ)
• պոլիկիստոզային ձվարանների համախտանիշ
• քրոնիկ երիկամային անբավարարություն
• լյարդի ցիռոզ
• մակերիկամների կեղևի անբավարարություն կամ բնածին դիսֆունկցիա
• էստրոգենների արտադրող ուռուցքներ
• կրծքավանդակային տրավմաներ
• հորմոնի էկտոպիկ սեկրեցիա
• նյարդային անորեքսիա
• ինսուլինով պայմանավորված հիպոգլիկեմիա
• գոտևորող որքին (հերպես զոստեր)
• որոշ դեղերի ընդունում՝ Ցիմետիդին, Ռանիտիդին, հակափսիխոտիկ միջոցներ (նեյրոլեպտիկներ, ֆենոթիազինի ածանցյալներ, Մոլինդոն, Լոկսապին, Լիմոզին), Կարբիդոլ, էստրոգեններ, Լաբետալոլ, Մետոկլոպրամիդ (ներերակային ներմուծում, մեծ դեղաչափերի պերօրալ ընդունում), Դանազոլ, Ֆուրոսեմիդ, Պերիդոլ

PRL-ի ցածր մակարդակ (հիպոպրոլակտինեմիա)

• Շիհանի համախտանիշ (հիպոֆիզի ապոպլեքսիա)
• որոշ դեղերի ընդունում՝ հակացնցումային միջոցներ (Կարբամազեպին, Վալպրոյաթթու, Լևոդոպա), դոֆամիներգիկ միջոցներ (Բրոմկրիպտին, Կաբերգոլին, Տերգուրիդ, Ռոպիներոլ), կոնյուգացված էստրոգեններ, A ցիկլոսպորին, Դեքսամեթազոն, Դոպամին, Ապոմորֆին, Մետոկլոպրամիդ, Մորֆին, Նիֆեդիպին, Ռիֆամպիցին, Սեկրետին, Բոմբեզին, Տամոքսիֆեն, Թիրոքսին
• ճառագայթային թերապիա
• հիպերգլիկեմիա առաջացնող գործոններ